از آنجا که سهام شرکت‌های سهامی عام پذیرفته شده در بورس به عنوان نقد شونده‌ترین دارایی‌ها محسوب می‌شوند، به نظر می‌رسد امکان توثیق از طریق سهام بتواند بر افزایش اعتبار بازارهای مالی و جذابیت‌های فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اثرگذار بوده و امکان تازه‌تری برای گرفتن تضامین لازم برای تامین مالی، گرفتن وام و ... فراهم کند.

به گزارش صدای بانک از پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)، در دنیای امروز اموال اعتباری مانند اوراق بهادار به عنوان دارایی‌های نوین، بخش مهمی از سرمایه اشخاص محسوب می‌شوند و در کنار سایر انتفاعاتی که از این اموال می‌شود، امکان وثیقه گذاردن آنها اهمیت ویژه‌ای دارد، به طوری که اکنون در بسیاری از نظام‌های حقوقی، امکان وثیقه سهام استفاده می‌شود.
در این رابطه قوانین و دستورالعملی برای توثیق اوراق بهادار نیز در قانون بازار سرمایه کشور فراهم شده است، هدف از این دستورالعمل فراهم کردن شرایطی به منظور رفاه حال سهامداران بوده تا سهامدارانی که قصد دریافت تسهیلات از نهادهایی حتی خارج از نهادهای بازار سرمایه مثل بانک‌ها دارند، بتوانند در برابر اخذ تسهیلات، اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس را به عنوان وثیقه دین خود به مرجع تسهیلات دهنده بسپارند و متقابلا متولی بازار سرمایه، این اطمینان را به طلبکار بدهد که اوراق بهادار بدهکار را از نقل و انتقال به نفع طلبکار مصون داشته و صرفا وفق قانون از اوراق بهادار مسدودی رفع انسداد می‌کند.
توثیق مکانیزه سهام
امکان توثیق مکانیزه سهام، جهت دریافت کارت اعتباری و تسهیلات بانکی برای تمام سهامداران اسفند ماه سال گذشته فراهم شد.
مدیر عامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در این خصوص گفته بود که مجوز استفاده از امکان توثیق مکانیزه سهام جهت دریافت کارت اعتباری و تسهیلات بانکی، پیش از این تنها برای مشمولان سهام عدالت راه‌اندازی شده بود و هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، مجوز استفاده از این امکان را برای سایر سهامداران نیز صادر کرد.
بر این اساس، تمامی بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری قادر شدند با استفاده از زیرساخت توثیق مکانیزه سهام در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، امکان وثیقه سهام بدون مراجعه حضوری و مدارک کاغذی را برای مشتریان خود فراهم کرده و نسبت به ارائه کارت اعتباری یا تسهیلات به مشتریان خود اقدام کنند.
امکان استفاده بانک‌های عامل با این روش و بر اساس برنامه زمان‌بندی و میزان منابع در اختیار خود فراهم شد. بنابراین سهامداران بورس قادر خواهند بود به جای فروش سهام جهت تامین نقدینگی مورد نیاز خود از کارت‌های اعتباری و تسهیلات اعطایی بانک‌ها استفاده کنند و مدت زمان بیشتری برای مدیریت فروش سهام خود در اختیار داشته باشند.
توثیق سهام چیست؟
در حال حاضر اگر شخص سهامداری (حقیقی و یا حقوقی) قصد وثیقه‌گذاری نزد شخص دیگری داشته باشد می‌تواند طی مراحلی و تحت نظارت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سهام خود را به عنوان وجه الضمان نزد شخص دیگری (حقیقی و یا حقوقی) توثیق کند.
توثیق اوراق بهادار در واقع، فرآیند درخواست مسدود کردن اوراق بهادار تحت مالکیت یک شخص وثیقه‎گذار (حقیقی و یا حقوقی) به نفع فرد وثیقه‌گیر (حقیقی و یا حقوقی) نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است. فرد مالک دارایی طی مدت توثیق، حق فروش دارایی تعیین شده را نداشته و هرگونه درخواست در خصوص رفع توثیق، درخواست اقدام به فروش دارایی توثیق شده، و .. باید به همراه مدارک و مستندات کافی که از سوی سپرده‎گذاری تعیین شده است، به صورت مکتوب به آن نهاد ناظر اعلام شود.
عایدات حاصل از دارایی در طی دوره توثیق (از قبیل تقسیم سود نقدی، سهام جایزه و حق تقدم و ...) به صورت توافق بین وثیقه‌گیر و وثیقه‌گذار تعیین می‌شود که در حین درخواست توثیق، مسیر این عایدات باید تعیین شود.
در صورت درخواست رفع توثیق از سوی هر کدام از طرفین، این درخواست باید بصورت مکتوب به همراه فرم‌های تکمیل شده مرتبط به سپرده گذاری جهت بررسی و انجام اقدامات مربوطه اعلام شود.
فرآیند توثیق سهام
رویه کلی انجام معاملات عمده با طی مراحل زیر امکان پذیر است: در صورتی که وثیقه‌گذار نسبت به تعهدات خود که بابت آن اوراق بهادار را وثیقه کرده، اقدامی نکند، شخص وثیقه‌گیر می‌تواند با اعلام درخواست فروش به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی جهت وصول مطالبات خود اقدام به فروش دارایی تحت وثیقه کند.
رسیدگی به درخواست‌های توثیق اوراق بهادار، منوط به ارسال درخواست کتبی وفق فرم‌های از پیش تعیین شده، از سوی وثیقه‌گذار به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است.
در صورتی که وثیقه‌گذار شخص حقوقی باشد، فرم درخواست توثیق باید توسط صاحبان امضای مجاز، امضاء شود و آخرین روزنامه رسمی موید صاحبان امضا مجاز ضمیمه شود.
چنانچه درخواست توثیق از سوی شخص حقوقی برای اوراق بهادار متعلق به اشخاص دیگر و به نیابت از ایشان به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارائه شود، وی باید ضمن تکمیل فرم‌ درخواست توثیق، گواهی کند که درخواست کتبی اشخاص مذکور مبنی بر اعطای اختیار به شخص حقوقی جهت توثیق اوراق بهادار را دریافت نموده است.
در صورتی که وثیقه‌گذار شخص حقیقی باشد، سهامدار باید به صورت مراجعه حضوری به دفاتر اسناد رسمی جهت اخذ گواهی امضا یا با مراجعه به این شرکت جهت احراز هویت اقدام کنند.
به منظور توثیق اوراق بهادار، ضروری است در هنگام ارسال فرم درخواست، کارمزد معین توسط وثیقه‌گذار پرداخت و مستندات آن به همراه سایر مدارک به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارسال شود. در غیر این صورت عملیات توثیق انجام نمی‌شود و مراتب به متقاضی اطلاع داده می‌شود. میزان کارمزد در چارچوب سقف‌های اعلامی توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود.
در صورت تکمیل و ارسال مدارک مطابق مواد قبل، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نسبت به انتقال دارایی اوراق بهادار مورد درخواست توثیق، از کد مالکیت وثیقه‌گذار به کد وثیقه در پایگاه داده‌ها اقدام می‌کند.
پس از توثیق اوراق بهادار، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نتیجه اقدامات را به صورت کتبی به ناشر اوراق بهادار، وثیقه‌گذار و وثیقه‌گیر اطلاع می‌دهد. گواهینامه موقت اوراق بهادار وثیقه نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نگهداری می‌شود.
توثیق سهام چه فوایدی دارد؟
مدیرعامل شرکت مولدسازی و مدیریت دارایی تجارت، فراهم شدن امکان توثیق سهام را مثبت دانست و در این خصوص به خبرنگار پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا) گفت: امکان فراهم شدن وثیقه‌گذاری سهام شرکت ها و انواع اوراق بهادار نزد بانک‌ها موضوعی است که از سال‌های پیش برای سهامداران عمده شرکت‌ها و سهامداران نهادی تا حدی وجود داشت؛ اما متاسفانه به رغم این که این نوع اوراق بهادار از نقد شوندگی بالایی برخوردار هستند به دلایل مختلف از سمت اشخاص حقیقی پذیرفته نشده و هنوز به عنوان یک وسیله موجه و کاربردی در نظام بانکی برای اشخاص حقیقی کاربرد زیادی ندارند.
احسان رضاپور افزود: البته ممکن است این اتفاق به دلیل نوسانات بازار سرمایه و ملاحظات و محدودیت‌هایی که در شبکه بانکی وجود دارد، پیش آمده باشد. در حال حاضر بواسطه نفوذی که بازار سرمایه در سال‌های اخیر بین مردم به دست آورده و به موجب آن اکنون گروه‌های زیادی از مردم به شکل‌های مختلف سهامدار شرکت‌ها محسوب می‌شوند، امکان استفاده و اقبال به استفاده از سهام به عنوان توثیق افزایش یافته است.
او تصریح کرد: سهامداران برای تامین مالی های خود و گرفتن اعتبار و تسهیلات مختلف در نظام بانکی بعضا نیازمند وثیقه‌گذاری می‌شوند. در این روش، سهام شرکت های مختلف می‌تواند به میزان های مختلفی سپرده و وثیقه شود و آن میزان می تواند متناسب با اندازه تسهیلات و اعتباراتی مورد احتیاج فرد تخصیص پیدا کند؛ موضوعی که از نشانگر قابلیت ویژه توثیق توسط سهام است. این موضوع در سهام شرکت‌ها خیلی راحت‌تر اتفاق می افتد و می تواند سهام به نسبت متناسب تری با تسهیلات تخصیص پیدا کند.
سهام را به جای ملک وثیقه کنید
این کارشناس بازارسرمایه ادامه داد: این موضوعی است که قطعا مورد توجه قرار می‌گیرد و حتی می تواند در گرایش بیشتر مردم به سهامداری هم اثرگذار باشد، زیرا در فضای عمومی جامعه و بین اشخاص حقیقی، یکی از انگیزه ها برای قرار دادن مِلک در سبد دارایی‌ها استفاده از آن به عنوان وثیقه و ضمانت است؛ بنابراین با اضافه شدن این ویژگی به سهام شرکت ها و امکان استفاده از آن‌ها به عنوان ضمانت و وثیقه تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری در سهام ایجاد خواهد شد؛ حتی این موضوع می تواند به گرایش افراد از سمت بازارهای دیگر به بازارسرمایه منجر شود.
رضاپور تصریح کرد: لازم است امکان توثیق قرار دادن، شامل گروه بیشتری از شرکت‌ها شود و محدود نباشد. مشکلی که پیش‌تر در این خصوص وجود داشت این بود که بانک‌ها یا موسسات اعتباری تعداد محدودی از سهام شرکت‌ها را که ویژگی‌های خاص و متمایزی داشتند برای توثیق می پذیرفتند (مانند شرکت های بزرگتر فلزی معدنی و پتروشیمی یا هلدینگ های بزرگ کشور).
او اضافه کرد: این در حالی است که شرکت‌های زیادی وجود دارند که حتی ممکن است در بازار فرابورس مورد داد و ستد قرار بگیرند اما از ویژگی‌های پایداری، ثبات و سودآوری مناسبی هم برخوردار باشند. براین اساس به نظر می رسد در صورتی که آیین نامه خوبی در این خصوص تدوین شود و گروه زیادی از سهام شرکت‌ها را شامل شود، رویه بهتری باشد.
تعداد بیشتری از سهام شرکت‌ها قابلیت توثیق پیدا کنند
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: به نظر می‌رسد اگر به میزان درصدی از ارزش روز سهام شرکت‌ها امکان وثیقه‌گذاری فراهم شود (این درصد می‌تواند برای بازارهای مختلف و بورس‌های مختلف متفاوت باشد)، اتفاق بهتری برای توثیق سهام است. درواقع مناسب‌تر است به جای محدود شدن توثیق به فقط سهام شرکت های بزرگ یا فقط نوع خاصی از بازار (مانند بازار اولیه بورس) این موضوع شامل جمیع سهام شرکت های عام بورسی باشد.
رضاپور بیان کرد: به تناسب طبقه بندی نمادها در بازارهای مختلف و به واسطه شرایط ریسک پذیری و شفافیت اطلاعاتشان ممکن است سهام مختلف دسته بندی شده و ارزش تضمین های متفاوتی داشته باشند. بنابراین از این طریق سهام شرکت هایی که در بازار پایه هم هستند می توانند به میزانی از درصد ارزش روز خود به عنوان وجه الزمان قرار بگیرند.
او افزود: در مجموع چون سهام شرکت‌های سهامی عام پذیرفته شده در بورس به عنوان نقد شونده ترین دارایی‌ها محسوب می شوند، به نظر می رسد امکان توثیق از طریق سهام بتواند روی افزایش اعتبار بازارهای مالی و جذابیت‌های فرصت های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اثرگذار باشد.