آیت‌الله «غلامرضا مصباحی مقدم» گفت: خدماتی که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران ارائه کرده، شگفت‌انگیز و موجب شعف است. خوشبختانه نهال کوچکی که ۱۵ سال پیش غرس شد، اکنون شجره بزرگ و پرثمری شده است.

به گزارش صدای بانک از روابط عمومی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، آیت‌الله «غلامرضا مصباحی مقدم» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس شورای فقهی بانک مرکزی در سمینار سراسری مدیران بانک حضور یافت و به ایراد سخنرانی پرداخت.
مصباحی مقدم در این جلسه گفت: خدماتی که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران ارائه کرده، شگفت‌انگیز و موجب شعف است. خوشبختانه نهال کوچکی که ۱۵ سال پیش غرس شد، اکنون شجره بزرگ و پرثمری شده است.
بانکداری اسلامی در برابر بانکداری ربوی
وی به تبیین انواع بانکداری پرداخت و اظهار داشت: بانکداری اسلامی در مقابل بانکداری بدون ربا و بانکداری ربوی قرار می‌گیرد. بانکداری ربوی مشخص است که مبتنی بر رباست. امتیاز بانکداری بدون ربا، وجود نداشتن رباست و ۴۰ سال است برای رسیدن به این نوع از بانکداری تلاش می‌شود، هر چند هنوز به اهداف خود نرسیده است. بانکداری اسلامی نیز ویژگی‌های خاص خود را دارد از جمله اینکه همه فعالیت‌های آن منطبق با شریعت است و اهداف شریعت را محقق می‌کند.
مصباحی مقدم گفت: عدالت، مفهومی واقعی، عینی و قابل ارزیابی است. زمانی عدالت حاکم می‌شود که به تعبیر علامه طباطبایی، جامعه‌ای ایجاد شود که اقشار مختلف از نظر برخورداری به یکدیگر نزدیک باشند. در بیان علامه طباطبایی جامعه به هم پیوسته، به عدالت نزدیک است، نه جامعه‌ای که صدر و ذیل آن شکاف زیادی از نظر ثروت و برخورداری دارد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: شهید صدر نیز چنین مضمونی را مطرح می‌کند. به تعبیر وی جامعه اسلامی، جامعه طبقاتی نیست. این گونه نباشد که طبقه‌ای بسیار برخوردار و طبقه‌ای دیگر گرفتار شدیدترین محدودیت‌ها باشند. در جامعه اسلامی همه برخوردارند، هر چند برخورداری آن‌ها درجات متفاوتی داشته باشد.
وی این طور ادامه داد: خداوند افراد را در مراتب مختلفی از منظر رزق و روزی قرار داده، اما معنایش این نیست که برخی به‌شدت دچار فقر و برخی دیگر در شرایط تکاثر ثروت باشند. عدالت اجتماعی آن‌گاه معنا می‌یابد که صدر و ذیل یک جامعه به یکدیگر نزدیک باشد.
ویژگی‌های خاص بانکداری اسلامی
مصباحی مقدم به بیان ویژگی‌های بانکداری اسلامی پرداخت و گفت: یکی از ویژگی‌های بانکداری اسلامی این است که نه تنها در آن ربا نیست، بلکه شبهه ربا نیز در آن وجود ندارد. این بانکداری وعده سود نمی‌دهد و کسی انتظار سود قطعی، پیش‌بینی شده و اعلام شده ندارد. در این نوع بانکداری، سود بر اساس آن چیزی است که در واقعیت اقتصاد از بازدهی سرمایه پدید می‌آید.
وی در همین رابطه اظهار داشت: از ویژگی‌های بانک اسلامی، داشتن یک هدف اجتماعی است. منظور از هدف اجتماعی این است که در اساسنامه بانک قید شود بخشی از منابع بانک برای رفع فقر و اشتغال جوانانی هزینه می‌شود که قدرت بازپرداخت بدهی همراه با سود را ندارند. منابع این بانک همچنین صرف اموری همچون ازدواج، درمان بیماران، تحصیل محرومان و... می‌شود.
رئیس شورای فقهی بانک مرکزی تصریح کرد: یکی دیگر از ویژگی‌های بانکداری اسلامی این است که اخلاق بر منابع و دادوستدهای بانک حاکم است. بانک اسلامی منابع ناشی از فساد، پولشویی و کسب‌وکارهای حرام را جذب نمی‌کند و چنین کسب‌وکارهایی را تأمین مالی نمی‌کند.
وی ۵ ویژگی‌ بانکداری اسلامی را این‌گونه برشمرد: اخلاقی بودن، اجتماعی بودن، عدالت‌محور بودن، حاکمیت شریعت و پرهیز کامل از ربا و شبهه ربا، ۵ شاخص بانکداری اسلامی است. رسیدن به چنین بانکی از آرمان‌های ما در جمهوری اسلامی است و باید تلاش کنیم به آن نزدیک شویم.
قرض‌الحسنه؛ عقدی که مورد تأکید آیات و روایات است
مصباحی مقدم در بخش دیگری از سخنان خود، به اهمیت قرض‌الحسنه پرداخت و گفت: در قرآن چند آیه درباره قرض‌الحسنه ذکر شده است. همچنین روایاتی داریم مبنی بر اینکه هنگامی که فردی به یک نیازمند پولی را قرض می‌دهد، دست خداوند زیر دست نیازمند است. گویا که فرد به خداوند قرض می‌دهد و این قرض نیکو است.
وی اظهار داشت: از یاد نبریم که منابع مالی در حقیقت عطایای الهی است. امام سجاد(ع) در دعای ابوحمزه می‌گوید: خدایا تو خود به ما می‌دهی و خود از ما قرض می‌گیری. خداوند به قرض‌دهنگان پاداش مضاعف می‌دهد. روایت است که پاداش قرض بیشتر از پاداش صدقه است. علتش این است که صدقه دادن به یک فرد، وی را در موقعیت فروتر قرار می‌دهد. اما در قرض این‌گونه نیست و قرض‌گیرنده تحقیر نمی‌شود.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: همچنین در صدقه، مال فرد می‌رود، اما در قرض، مال فرد برمی‌گردد و امکان قرض مکرر وجود دارد. همچنین کسی که قرض گرفته، بر خلاف کسی که صدقه گرفته، کار می‌کند تا آن قرض را برگرداند.
نکول پایین بانک‌های قرض‌الحسنه نشانه مقید بودن مشتریان است
مصباحی مقدم با بیان اینکه نکول در بخش قرض‌الحسنه نزدیک به صفر است، گفت: غیر از ۲ بانک قرض‌الحسنه، حدود ۶هزار صندوق قرض‌الحسنه در کشور ما فعالیت دارد. بانک‌ها بسیار نگران نکولند، اما صندوق‌های قرض‌الحسنه و بانک‌های قرض‌الحسنه نکول بسیار اندکی دارند. این یعنی دریافت‌کنندگان وام قرض‌الحسنه انسان‌های ملتزم‌تر و مقیدتری هستند و منابع را سریع‌تر برمی‌گردانند.
وی درباره جایگاه ویژه قرض‌الحسنه در ایران خاطرنشان ساخت: در کشورهای اسلامی به میزان گسترده‌ای که در ایران وجود دارد، قرض‌الحسنه را نمی‌شناسند و قرض‌الحسنه در آنجا به این صورت رواج ندارد. در کنفرانسی که در مالزی برگزار شد، گزارشی درباره وضعیت قرض‌الحسنه در ایران ارائه کردم و شخصیت‌هایی که از کشورهای مختلف اسلامی آمده بودند، حیرت کردند.
رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اظهار داشت: نقش قرض‌الحسنه در حل مشکلات خرد، به‌ویژه در خانواده‌های کم‌بضاعت جامعه بسیار مهم است، زیرا بخش مهمی از مشکلات مردم مربوط به تأمین مالی خرد است. تأمین مالی خرد میلیون‌ها مشکل را حل کرده و خداوند برای کسانی که واسطه این خدمتند، اجر زیادی قائل است.
قرض‌الحسنه با حفظ حیثیت مشتری پرداخت شود
مصباحی مقدم تأکید کرد: لازم است قرض‌الحسنه به آسانی و با حفظ حیثیت مخاطب و مشتری پرداخت شود. کارمزد ۴ درصدی وام قرض‌الحسنه، نباید سود باشد و سود نیست. سود مربوط به جایی است که فوائد و منابع بیشتری به دست آید، در حالی که این کارمزد باید برای جبران هزینه‌ها باشد. بانک در این میان در پی سود نیست، بلکه تنها هزینه‌های خود را جبران می‌کند.
وی افزود: باید هزینه تمام شده پرداخت وام قرض‌الحسنه به‌صورت دقیق محاسبه شود. ممکن است کمتر یا بیشتر از نرخ کنونی باشد و باید مطابق با همان محاسبه عمل کرد. ملاک هزینه تمام شده است.
صاحب‌نظر حوزه بانکداری اسلامی گفت: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران می‌خواهد تأمین مالی‌های خود را با مبالغ بیشتری انجام دهد و کسب‌وکارهای بیشتر و بزرگ‌تری را تأمین مالی کند. این اقدام بسیار خوبی است و باعث اقبال بیشتر مردم به بانک و سپرده‌گذاری بیشتر آن‌ها می‌شود.
ضرورت توجه ویژه به اشتغال جوانان
وی این طور ادامه داد: از سوی دیگر کسب‌وکارهای زیادی تأمین مالی می‌شود. باید به سمت بخش‌های نیازمند جامعه و ایجاد اشتغال حرکت کرد. اگر جوانی شاغل شود، می‌تواند برای ازدواجش نیز برنامه‌ریزی و اقدام کند. بیکاری در قشر تحصیل‌کرده از متوسط بیکاری در جامعه بالاتر است. ۲۶ درصد تحصیل‌کردگان کشور ما بیکارند و باید کاری کنیم که این افراد شاغل شوند.
مصباحی مقدم خاطرنشان ساخت: ممکن است فردی همزمان از چند صندوق قرض‌الحسنه، قرض بگیرد، اما فرد دیگری حتی امکان دریافت وام از یک صندوق را نیز نداشته باشد. پیشنهاد می‌کنم صندوق‌های قرض‌الحسنه یکپارچه شود یا حداقل اطلاعات آن‌ها با یکدگیر مبادله شود و بین این‌ها ارتباط کاری ایجاد شود.
وی تصریح کرد: البته اگر این صندوق‌ها به یک بانک قرض‌الحسنه مانند بانک قرض‌الحسنه مهر ایران ملحق می‌شدند، بهتر بود. اگر چنین نمی‌شود، حداقل هماهنگی‌هایی بین این مجموعه‌ها باشد تا توزیع منابع قرض‌الحسنه به‌صورت عادلانه‌تر صورت گیرد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در پایان سخنان خود خطاب به مدیران بانک قرض‌الحسنه مهر ایران گفت: امیدوارم کاری که از دیرباز آغاز کرده‌اید و با مدیریت خوب دکتر شمسی‌نژاد و همکارانشان به‌صورت جهشی در حال رشد است، قدرت و وسعت یابد، فراگیرتر شود و جاذبه‌ای ایجاد کند که سایر بانک‌های ما نیز تبدیل به بانک قرض‌الحسنه شوند و برخی دغدغه‌ها در کشور ما برطرف شود.