بیمه «صاحبان حرف و مشاغل آزاد» یکی از انواع بیمه‌های خاص سازمان تأمین‌اجتماعی است که از این طریق، متقاضیان دارای حرف و مشاغل مختلف، می‌توانند با پرداخت حق بیمه مقرر از حمایت‌های قانونی مقرر برخوردار شوند.

به گزارش صدای بانک، صاحبان حرف و مشاغل آزاد، به افرادی اطلاق می‌شود که برای انجام حرفه و شغل مورد نظر با داشتن کارگر (کارفرما) یا خود به تنهایی (خویش‌فرما) به استناد مجوز اشتغال صادره از سوی مراجع ذی‌صلاح یا به تشخیص هیأت‌مدیره سازمان تأمین‌اجتماعی به کار اشتغال داشته و مشمول مقررات حمایتی خاصی نباشند.
 
شرایط سنی متقاضیان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
پذیرش درخواست متقاضیان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد که فاقد سابقه پرداخت حق بیمه هستند، موکول به آن است که سن متقاضی (زن یا مرد) از 50 سال تمام بیشتر نباشد. با این حال چنانچه افراد با سن بیشتر متقاضی این بیمه باشند، پذیرش درخواست آنها منوط به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه قبلی معادل مدت مازاد سن مقرر خواهد بود.
لازم به ذکر است کلیه سوابق منتقله از سایر صندوق‌های بیمه‌ای نیز پس از پرداخت مابه‌التفاوت مربوطه در احراز شرایط سن و سابقه جهت عقد قرارداد، مورد قبول سازمان تأمین‌اجتماعی خواهد بود.

حمایت‌های بیمه‌ای در بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
متقاضیان این بیمه می‌توانند یکی از انواع حمایت‌های بیمه‌ای با نرخ های 12درصد، 14درصد یا 18درصد(نرخ کامل) را انتخاب کنند و بدین ترتیب از انواع حمایت‌ها بهره‌مند شوند. چنانچه متقاضیان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد، نرخ پرداخت حق بیمه کامل (18درصد) را انتخاب کنند، در صورت احراز سایر شرایط مقرر، مشمول دریافت انواع مستمری بازنشستگی، بازماندگان و ازکارافتادگی کلی می‌شوند. نرخ حق بیمه 12 درصد تنها مستمری بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی را پوشش می‌دهد و مشمولان پرداخت‌کننده حق بیمه 14 درصد نیز مشمول مستمری بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی خواهند بود.  در هر یک از این نرخ‌ها، چنانچه متقاضی خواهان بهره‌مندی از خدمات درمانی تأمین‌اجتماعی نیز باشد، باید علاوه بر نرخ حق بیمه، برای خود و هر یک از افراد تحت تکفل، سرانه درمان را نیز که رقم ثابتی برای هر سال است، پرداخت کند.
لازم به ذکر است بیمه‌شدگان صاحبان حرف و مشاغل آزاد مشمول دریافت هزینه سفر، اقامت و هزینه همراه بیماران همچنین غرامت دستمزد ایام بیماری، بارداری، کمک ازدواج، وسایل کمک پزشکی (پروتز و اروتز) و هزینه کفن و دفن نخواهند بود.
 
شرایط معافیت از معاینه پزشکی
معمولا برای بیمه‌شدگانی که به صورت خویش‌فرما خود را بیمه می‌کنند، معاینات اولیه‌ای پیش از انعقاد قرارداد بیمه در نظر گرفته می‌شود. این معاینات برای تمام متقاضیانی که می‌خواهند از پوشش مستمری ازکارافتادگی بهره‌مند شوند، ضروری است و علت آن این است که وضعیت متقاضی در ابتدای ورود به به نظام بیمه‌ای یا ورود مجدد بعد از ایجاد وقفه در پرداخت حق بیمه بررسی شود. با این حال، تحت شرایطی متقاضیان بیمه حرف و مشاغل آزاد از معاینات پزشکی بدو بیمه‌پردازی معاف می‌شوند. بر اساس گزارش اداره‌کل بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماعی، شرایط معافیت متقاضیان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد از معاینات پزشکی به شرح زیر است:
الف: چنانچه بیمه‌شده خواهان انعقاد قرارداد با نرخ پرداخت حق بیمه 18درصد باشد، در صورتی که ظرف ده سال قبل از درخواست یا انعقاد قرارداد، یک سال سابقه پرداخت حق بیمه با نرخ کامل و ظرف یک سال قبل از درخواست یا قرارداد 90 روز سابقه با نرخ کامل داشته باشد، از انجام معاینات پزشکی معاف خواهد بود.
ب: چنانچه بیمه‌شده خواهان انعقاد قرارداد با نرخ پرداخت حق بیمه 14درصد بوده و یک سال سابقه بیمه‌پردازی قبلی که حداقل در بازنشستگی مؤثر است داشته باشد، از انجام معاینات پزشکی بدو بیمه‌پردازی معاف خواهد بود.
ج: متقاضیانی که خواهان انعقاد قرارداد با نرخ 12درصد و فاقد حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه هستند، از انجام این معاینات معاف هستند.

نکاتی درباره بازنشستگی بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد
به منظور اطمینان از عدم اشتغال به کار مجدد متقاضیان بازنشستگی که آخرین ارتباط بیمه‌پردازی آنان در اجرای بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد است، لازم است که این افراد تعهدنامه مربوطه را تکمیل و به شعب سازمان تأمین‌اجتماعی ارائه کنند.
همچنین طبق گزارش اداره‌کل بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی، بازنشستگان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد درصورت تمایل می‌توانند با ارائه درخواست و پرداخت حق سرانه درمان برای خود و افراد تحت تکفل، از خدمات درمانی این سازمان بهره‌مند شوند. با این حال، چنانچه مستمری‌بگیران قبل از بازنشستگی دارای حداقل 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه با نرخ کامل  باشند، از پرداخت حق سرانه معاف بوده و طبق ماده 89  قانون تأمین‌اجتماعی با کسر 2درصد از مبلغ مستمری می‌توانند از خدمات درمانی استفاده کنند.
 
متقاضیان برای کسب اطلاعات تکمیلی نسبت به شرایط و ضوابط ثبت‌نام، انعقاد قرارداد و بیمه‌پردازی صاحبان حرف و مشاغل آزاد، می‌توانند به سامانه خدمات غیرحضوری سازمان تأمین‌اجتماعی به نشانی es.tamin.ir مراجعه کنند. همچنین مرکز ارتباطات و نظارت مردمی سازمان تأمین‌اجتماعی نیز با شماره تلفن 1420 به‌صورت شبانه‌روزی و در تمام روزهای هفته، آماده پاسخگویی و راهنمایی متقاضیان است.