آقامحمدخان که تهران را برای تاج‌گذاری انتخاب کرد و روستای خوش آب و هوای آن روزها را پایتخت خود نامید، نمی‌دانست از بد حادثه این شهر روی گسل ساخته شده و چند صد سال بعد ساکنینش نگران وقوع زمین لرزه خواهند بود.

به گزارش صدای بانک از ایسکانیوز،  آقامحمدخان که تهران را برای تاج‌گذاری انتخاب کرد و روستای خوش آب و هوای آن روزها را پایتخت خود نامید، نمی‌دانست از بد حادثه این شهر روی گسل ساخته شده و چند صد سال بعد ساکنینش نگران از قدرت‌نمایی زمین به زندگی در این شهر که حالا کلانشهر شده، ادامه می‌دهند. زلزله خوی و بعد از آن فاجعه ترکیه و سوریه هم دوباره چراغ این سوال را در ذهن‌ها روشن کرده که اگر تهران بلرزد چه بر سر پایتخت‌نشین‌ها می‌آید؟
آخرین باری که این شهر با زلزله‌ قدرتمند ۷ ریشتری لرزیده سال ۱۸۳۰ میلادی معادل ۱۲۰۸شمسی بوده است که در مناطق شمیرانات و دماوند تقریبا به طور کامل ویران شد و حدود ۷۰ روستا در شرق جاجرود از بین رفتند. در پایتخت حتی یک خانه از آسیب در امان نماند. بخشی از کاخ و بازار فروریخت و ساختمان سفارت بریتانیا به‌سختی آسیب دید.

بیش از ۴ هزار هکتار بافت فرسوده
براساس گفته‌های سوده نجفی عضو هیات رئیسه شورای شهر، تهران ۴۲۳۰ هکتار بافت فرسوده مصوب دارد که حدود ۲۸۰ هزار پلاک در این بافت قرار گرفته است و ۹۵ درصد از بافت فرسوده تهران در مناطق ۷ تا ۲۰ قرار دارد و در بین مناطق ۲۲ گانه، مناطق ۱۰ و ۱۲ به ترتیب ۵۲.۳ درصد (۴۲۷.۷ هکتار) ۳۷ درصد (۵۹۲.۷ هکتار)‌ بیشترین و منطقه ۲۲ با دو دهم درصد (۹ دهم هکتار) کمترین بافت فرسوده را دارا هستند.

لزوم توجه به قنات‌های تهران
نرجس سلیمانی در یکصد و بیست و هشتمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران در تذکری با اشاره به وقوع زلزله مهیب در کشورهای ترکیه و سوریه، گفت: در تهران تعیین تکلیف صدها هکتار بافت فرسوده و ناپایدار در کنار گسل‌های تهران امر ضروری به نظر می‌رسد. همچنین بی‌توجهی به وضعیت قنوات در زلزله بم مشکلات و خرابی‌های بسیاری ایجاد کرد.
عضو شورای شهر تهران تاکید کرد: امروز نیز باید قنات‌های تهران مورد توجه قرار گیرد تا در آینده مشکلات مضاعف ایجاد نکند. بی تردید این موضوع با ثبات خاص در ارتباط است و باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

تهران چند گسل دارد؟
فریبرز ناطق‌الهی زلزله‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درباره گسل‌های تهران گفت: ما در پهنه تهران بزرگ پنج گسل اصلی داریم که ۲ گسل در جنوب، ۲ گسل در شمال و یکی هم در شرق قرار گرفته‌ است. مطالعات سال‌های قبل نشان داده که ۶۰ گسل فرعی وجود دارد که شاخه‌هایی از گسل‌های اصلی هستند در سرتاسر تهران داریم.
وی افزود: برخی گسل‌های خاص هم وجود دارند که به تنهایی یک گسل مستقل محسوب می‌شوند و از جمله آن‌ها می‌توان به گسل تلویزیون (در محوطه صدا و سیما قرار گرفته است)، گسلی که در چند متری برج میلاد قرار دارد، گسل نیاوران و گسل‌های غرب و مرکز تهران اشاره کرد.
زلزله‌شناس در پاسخ به این سوال که با توجه به گستردگی گسل‌ها در پهنه تهران ساخت و سازها روی گسل نگران کننده است یا خیر گفت: نکته مهم این است که اطلاعات پایه‌ای از شناسایی گسل‌ها به درد زلزله‌شناسان و محققان می‌خورد. ما مردم عادی نباید نگران گسل‌ها باشیم. اطلاعات کافی برای ساخت و ساز در پهنه‌ها زلزله‌خیز موجود است و باید این موضوع را مورد توجه قرار دهیم اما متاسفانه ساخت و سازهای ما دچار اشکال هستند.
از او درباره گسلی که در چند متری برج میلاد قرار دارد پرسیدیم و اینطور توضیح داد: در چند متری برج میلاد گسلی قابل رویت وجود دارد و این به این معنا نیست که ساخت برج اشتباه است البته اگر جای بهتری انتخاب می‌شد، بهتر بود. اگر در طراحی برج نقش گسل و احتمال شتابی که این گسل توانایی ایجادش را دارد، لحاظ شده باشد، جای نگرانی نیست.
وی افزود: زلزله ممکن است زیر تهران رخ دهد و اتفاقی برای برج نیفتد اما با زلزله‌ای در قزوین فرنکانس‌ها یکی شده و یک دیگر را تقویت کنند و خسارت عمده رخ دهد. در حقیقت جانمایی ساختمان‌ها نزدیک یا روی گسل موضوع مهمی است اما ساخت و ساز روی گسل اجتناب‌ناپذیر است و باید در طراحی ساختمان‌ها طوری عمل کرد که ساختمان در برابر زلزله مقاوم باشد.

دوره بازگشت زلزله‌های بزرگ با هفت ریشتر ۱۵۸ سال است
زلزله‌شناس توضیح داد:  دوره بازگشت زلزله‌های بزرگ با هفت ریشتر ۱۵۸ سال است؛ در واقع امروز که ۱۹۴ سال از آن زلزله بزرگ گذشته، زمین لرزه بعدی بسیار بزرگ‌تر خواهد بود. پیش‌بینی ما زلزله‌ای با بزرگی ۷.۳ برای تهران است. این زلزله به اندازه ۲۰۰ بمب هیروشیما قدرت خواهد داشت.
ناطق‌الهی عنوان کرد: آسیب‌پذیری تاسیسات زیربنایی تهران بسیار بالا است. ساختمان‌های نوساز هم دارای معایبی هستند که شاید تخریب کامل نشوند اما خسارت‌های عمده خواهند دید. در حقیقت آمادگی ما در برابر این زلزله بسیار کم است.
وی ادامه داد: در ماجرای ساختمان پلاسکو شهر تهران فلج شد، پس می‌توان تصور کرد که چقدر در برابر زلزله آسیب‌پذیر هستیم. مدیران شهرداری و شورای شهر درکی از زلزله تهران نداشته و برنامه منسجمی برای آن ندارند.

ستادهای معین امکان رسیدن به تهران را نخواهند داشت
زلزله‌شناس با بیان اینکه مانورهایی که انجام می‌شود تنها جنبه نمایشی دارند، گفت: شهرداری هر منطقه تهران را به یک استان واگذار کرده است تا در زمان وقوع حادثه امدادگران آن استان برای کمک بیایند اما این یک اشتباه بزرگ است. با چنین زلزله بزرگی امکان تردد بین شهری تا چند هفته ممکن نخواهد بود و این ستادهای معین امکان رسیدن به تهران را نخواهند داشت.
وی افزود: پل‌ها ریخته و قطارها از مسیر خارج شده و فرودگاه دچار مشکل می‌شود. عملا ستادهای بحران نمی‌توانند به تهران بیایند. مسئولان فقط در اخبار اعلام می‌کنند که برنامه دارند درحالی که اینطور نیست. برنامه مدیریت بحران برای زلزله تهران فاقد اعتبار است.

ساخت‌وسازهای غیراصولی
موضوع فقط به بافت فرسوده و ساختمان‌های قدیمی ختم نمی‌شود و یکی از چالش‌هایی که وجود دارد، بحث ساخت و ساز غیراصولی در ساختمان‌های جدید است. مهدی چمران رئیس شورای شهر در این باره گفت: در تهران و سایر شهرهای کشور شاهد ساخت و سازهایی بودیم که در طول ساخت فرو ریختند. در صورت وقوع زلزله در تهران با وجود ترافیک بسیار و خیابان‌های باریک فاجعه بزرگ تاریخ رخ خواهد داد. در زلزله بم مشاهده کردیم که مسجد جامع که چندین قرن قبل ساخته شده بود سالم ماند؛ اما ساختمان‌های جدید فرو ریختند. اگر ساختمان‌ها ایمن ساخته شوند از وقوع حوادث بسیاری جلوگیری خواهد شد.
محمدرضا شکرزاده دکتری تخصصی سازه در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در پاسخ به این سوال که دلیل وجود ساختمان‌های نا ایمن نوساز در کشور چیست، گفت: اگر طراحی‌ها خوب باشند، بیشتر دلیل نا ایمن شدن ساختمان ناشی از نحوه اجرا خواهد بود. اگر ساختمان در طراحی و اجرا خوب باشد قاعدتا نباید مشکلی پیش بیاید. گاهی یک روش نوین مطرح می‌شود اما در حالی که هنوز در مرحله تحقیقات قرار دارد، اجرایی می‌شود که نمونه آن استفاده از سقف‌های وافل در ساختمان‌ها است.از جهتی زمانی که فرایند نویی وارد ساخت و ساز می‌شود اپراتورهای اجرایی باید آموزش لازم را ببینند اما این اتفاق نمی‌افتد و در نهایت سازه دچار مشکل می‌شود.

کارفرماها مجاب نمی‌شوند که از مجری ذی صلاح واقعی استفاده کنند
وی افزود: سازمان نظام مهندسی مجری ذی صلاح، ناظر و سیستم محاسباتی دارد. مجری ذی صلاح و کسی که اجرا می‌کند بیشتر در کشور ما صوری هستند و کارفرماها مجاب نمی‌شوند که از مجری ذی صلاح واقعی استفاده کنند و این ضعفی است که باید برطرف شود. در زمان اجرای عملیات ساخت و ساز حتما باید مهندس ذی صلاح حضور داشته باشد اما امروز مجری ذی صلاح فقط به یک برگه و یک مهر تبدیل شده است.
شکرزاده با اشاره به اینکه جامعه مهندسی ما در تئوری با دنیا هم سطح است اما از نظر اجرا و بحث مدیریتی دچار ضعف‌هایی هستیم، توضیح داد: افراد متخصص باید وارد اجرا شوند و کسی که سرمایه کافی دارد لزوما نباید وارد ساخت و ساز شود. باید اصلاح گسترده‌ای در حوزه اجرای ساخت و ساز صورت گیرد.
این مهندس سازه با اشاره به لزوم بازنگری جدی در امر ساخت و ساز عنوان کرد: استفاده از وافل در ساخت و ساز باید متوقف شود و برای ورود هر شیوه جدیدی ابتدا باید تحقیقات تکمیل شود و سپس آئین نامه اجرایی تدوین شده و بعد از گذر از این مراحل وارد ساخت  ساز شود. بحث آموزش مجریان ساخت و ساز هم نکته مهمی است که باید در دستور کار مدیران قرار گیرد. در حوزه مقاوم‌سازی منابع موجود بیشتر ترجمه هستند و کار آزمایشگاهی و تحقیقی بر روی آن انجام نشده است و باید روی آن کار کرد تا دستورالعمل خوبی در این حوزه داشته باشیم.
به گزارش ایسکانیوز، وجود بافت فرسوده و ساخت و ساز غیراصلی و به عبارتی روند کند مسئولان در رسیدگی به ایمنی پایتخت به مشکل این روزهای پایتخت تبدیل شده و این نگرانی را به وجود آورده که اگر اتفاق مشابهی در تهران رخ دهد، چه بر سر مردم می‌آید؟ زلزله منتظر روند اداری ما نمی‌ماند و اگر قرار است فکری به حال این شهر و ساکنانش شود، امروز باید وارد عمل شوند.