میانجی جدید بین تهران-واشنگتن

در شرایطی که کار احیای برجام بار دیگر گره خورده، تغییر نخست وزیر در بریتانیا این پرسش را به وجود آورده که آیا چنین تغییر و تحولی در سیاست جزیره در آینده توافق هسته ای ایران هم اثرگذار خواهد بود یا خیر. محمدجواد موسوی زاده، تحلیلگر مسائل بین الملل با انتشار یادداشتی با عنوان «آیا لیز تراس می تواند توافق هسته ای ایران را نجات دهد؟» تلاش داشته به این پرسش پاسخ دهد.
لیز تراس هفته گذشته به عنوان جانشین بوریس جانسون انتخاب و به عنوان سومین نخست وزیر زن بریتانیا معرفی شد. برخی از تحلیلگران بر این باورند که او نسبت به سلف خود موضع سخت تری در برابر جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت. تراس حامی سرسخت اسرائیل -دشمن شماره یک ایران- است و در طول جنگ روسیه و اوکراین اقدامات شدیدی را علیه روسیه -متحد ایران- انجام داده است.
پس از حملات هوایی اسرائیل به غزه در اوایل ماه اگوست، تراس گفت: «بریتانیا در کنار اسرائیل ایستاده و از حق دفاع از خود [این رژیم] حمایت می کند». او در بریتانیا به عنوان یک متحد سرسخت اسرائیل شناخته می شود و در حمایت از این رژیم از دیگر رهبران اروپایی بسیار فراتر می رود. نخست وزیر جدید بریتانیا می تواند اولین رهبر غربی باشد که راه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا را دنبال کرده و سفارت بریتانیا را از تل آویو به بیت المقدس منتقل می کند.
تراس در نامه‌ای به «محافظه‌کاران دوست اسرائیل»، یک گروه مدافع ذینفع در حزب حاکم، نوشت: «من اهمیت و حساسیت مکان سفارت بریتانیا در اسرائیل را درک می کنم. من با دوست خوبم، نخست وزیر یائیر لاپید، گفتگوهای زیادی در این زمینه داشته ام. با اذعان به این موضوع، من یک حرکت را بررسی خواهم کرد تا اطمینان حاصل شود که ما بر روی مهم ترین مسئله در داخل اسرائیل عمل می کنیم». مضاف بر این، یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل در حساب رسمی توییتر خود به تراس تبریک گفت و او را «دوست خوب من و دوست بزرگ اسرائیل» توصیف کرد.
در طول جنگ روسیه علیه اوکراین، سیاست‌های رادیکال تراس علیه روسیه توسط رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت. او با حمایت از مسلح سازی اوکراین و شدت عمل علیه نیروهای روسی، بریتانیا را به متحد نزدیک اوکراین مبدل کرد.
با این همه، او در مقام یک سیاستمدار عملگرا، فردی کاملاً نتیجه گرا است و به طور عملی با مسائل برخورد می کند. در مورد ایران، او وزیر خارجه ای بود که دو مشکل قدیمی و پیچیده با جمهوری اسلامی را حل کرد.

پس از آنکه پنج وزیر خارجه بدهی بریتانیا به ایران را بابت سفارش 1500تانک چیفتن و 250خودروی زرهی که پس از انقلاب 1979 لغو شد، رد کردند، تراس مبلغ 400 میلیون پوند را به ایران منتقل کرد. علاوه بر این، تراس در نهایت در مارس 2022 دو زندانی دو تابعیتی ایرانی-بریتانیایی، نازنین زاغری-رتکلیف و انوشه آشوری، را آزاد کرد. او به وعده خود برای رساندن نازنین به خانه عمل کرد. بعد از پنج وزیر خارجه، این مهم است. ریچارد رتکلیف، شوهر نازنین زاغری، نوشت: «او تنها کاری را انجام داد که همه می‌دانستند کارساز است: او بدهی بریتانیا را پرداخت کرد».
تراس در یک سال گذشته با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در تماس بوده است. دو طرف چندین ملاقات و تماس تلفنی در مورد بازداشت شدگان در ایران و توافق هسته ای ایران داشتند. تراس پس از دیدار با وزیر امور خارجه ایران نوشت: «من کاملا مصمم هستم که آزادی اتباع بریتانیایی بازداشت شده را تضمین کنم. و من می‌خواهم ایران را به میز توافق هسته‌ای و مذاکرات وین بازگردم.»
تعامل دیپلماتیک بر سر فعالیت های منطقه ای ایران در مذاکرات آتی بین دولت تراس و بایدن حیاتی خواهد بود. بریتانیا بیش از سایر کشورهای اروپایی بر تصمیمات کاخ سفید تأثیر دارد و ایالات متحده می تواند با استفاده از تجربیات مثبت ایران و تراس، نقش میانجیگری را به انگلیس در تلاش برای حل مشکلات دوجانبه بدهد.
شکی نیست که تراس شانه به شانه دولت بایدن و متحدان اروپایی آن در موضوع هسته ای ایران می ایستد. اما به عنوان یک سیاستمدار عملگرا با موفقیت های گذشته در برخورد با جمهوری اسلامی و تجربه قابل توجه سیاست خارجی، تراس می تواند نقشی کلیدی در نهایی کردن مذاکرات و کاهش اختلافات داشته باشد.
از سال گذشته، دیپلمات‌های آمریکایی و ایرانی یک ماراتن مذاکرات با میانجیگری اتحادیه اروپا را برای احیای برجام برگزار کرده‌اند. با این حال، جمهوری‌خواهان در ایالات متحده و حامیان اسرائیل در بریتانیا، که به تراس نزدیک هستند، با احیای برجام -که دولت ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد- با این مسئله مخالفند.
اما، نخست وزیر جدید بریتانیا از بازگرداندن توافق برای مهار برنامه هسته ای ایران حمایت می کند. با این حال، او به جد به ایران هشدار داد و گفت: «من به صراحت گفته‌ام که پیشرفت در احیای برجام به اندازه کافی سریع پیش نمی‌رود و به شما اطمینان می‌دهم که در صورت فروپاشی برجام، همه گزینه‌ها روی میز است».

نخست وزیر ایده آل واشنگتن
اگرچه تراس در داخل با مشکلات اقتصادی فاجعه‌باری مواجه است، اما مسائل خارجی در دستور کار او قرار دارد و ایران همیشه موضوع مهمی برای بریتانیا بوده است. هنگامی که تراس وارد خانه شماره 10 خیابان داونینگ شد، برخی از روزنامه های اصلاح طلب ایران با تصاویر بزرگ تراس و عناوین امیدوارکننده از سمت جدید او استقبال کردند. پس از آن روزنامه رسمی دولت با توبیخ این روزنامه ها نوشت: «به مواضع ضدایرانی نخست وزیر جدید انگلیس توجه کنید، سوال اینجاست که چه همسویی معناداری بین این شخصیت ضدایرانی با رویکرد برخی رسانه های داخلی وجود دارد؟»
برای پر کردن خلاء اتحادیه اروپا پس از برگزیت، سیاستگذاران بریتانیایی سیاست خارجی این کشور را به استراتژی ایالات متحده نزدیکتر کرده اند. علاوه بر این، هیچ نشانه ای از اختلاف نظر بین دو کشور دیده نمی شود. با در نظر گرفتن این موضوع، تراس یک نخست وزیر ایده آل برای واشنگتن است. تراس نسبت به جانسون در برابر دشمنان ایالات متحده جنگ‌طلب‌تر است و می‌تواند موضعی سخت در برابر روسیه، چین و ایران اتخاذ کند. او در افزایش هزینه های دفاعی تردیدی ندارد. هنگامی که جو بایدن سه شنبه گذشته تلفنی به تراس تبریک گفت، هر دو رهبر قول دادند که از دستیابی ایران به سلاح هسته ای جلوگیری کنند.

بدیهی است که چشم انداز روابط ایران و انگلیس به شدت به نتیجه مذاکرات برای احیای برجام بستگی دارد. البته با توجه به تصویر بیش از حد منفی در حافظه ایرانیان ناشی از عملکرد استعماری انگلیس در ایران، نخست وزیر جدید به روابط ضعیف دو طرف پایان نخواهد داد. با این حال، تراس می تواند به محض برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر سپتامبر با مقامات ایرانی دیدار کند. حال پس از درگذشت ملکه الیزابت دوم و انتخاب نخست وزیر جدید در بریتانیا، باید دید آیا دو طرف می توانند تغییرات اساسی در روابط خود ایجاد کنند یا خیر.

منبع: اقتصاد نیوز