تداوم رکود تولید در فضای کسب و کار

به گزارش صدای بانک از تجارت نیوز، عدد شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در مرداد 1403، معادل 44.9 محاسبه شد و پس از تعدیل‌فصلی، این شاخص برای مرداد معادل 47.4 برآورد شده است که حاکی از رکود برای چهارمین ماه پیاپی است.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد شاخص مدیران خرید برای بخش صنعت هم روند کاهشی داشته است. براساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در مرداد 1403، معادل 46.2 محاسبه شده است که همچنان برای سومین ماه متوالی کاهشی است و کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد، البته شدت کاهش اندکی ملایمتر از ماه قبل است. براساس گزارش پس از تعدیل‌فصلی، این شاخص برای ماه مرداد معادل 49.9 برآورد شده است و کمتر از محدوده مرزی 50 است و بیانگر قرار گرفتن شاخص در شرایط رکود است. در مرداد ماه (در شاخص فصلی زدایی نشده) تقریبا هر 12 رشته فعالیت بخش صنعت به غیر از «صنایع غذایی» با کاهش شاخص کل روبرو بوده‌اند و عدد کمتر 50 ثبت را ثبت کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این ماه عدد به دست آمده برای «صنایع غذایی» 53.9 بوده که با این شرایط می‌توان گفت این بخش از رکود خارج شده است.
به نظر می‌رسد ادامه قطعی‌های گسترده برق که طی تابستان امسال با دفعات بیشتری همراه بوده است و منجر به تعطیلی بسیاری از خطوط تولید و در نتیجه افت عدد شاخص‌های کل و بخش صنعت شده است.
تعدیل فصلی یا قصل زدایی یک روش آماری برای حذف مولفه‌های فصلی یک سری زمانی است و معمولا زمانی صورت می‌گیرد که بخواهیم روند و انحرافات چرخه‌ای از روند یک سری زمانی را مستقل از مولفه‌های فصلی آن تحلیل کنیم. مولفه فصلی بخشی از یک سری زمانی است که در آن داده‌ها تغییرات منظم و قابل پیش‌بینی را که منطبق بر فواصل زمانی تقویمی منظم و الگوی تکراری (مانند ماه‌ها یا سال مالی) است، تجربه می کنند.

شاخص مدیران خرید کل اقتصاد
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» نشان می‌دهد عدد این شاخص دومین کمترین مقدار را در 46 ماهه گذشته داشته است و در جایگاه بعدی هم «میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی» به کمترین مقدار 45 ماهه رسیده است.
با این شرایط می‌توان گفت شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» بعد از تعدیل فصلی 43.4 به دست آمده‌ است، که برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی بوده، این شاخص در حالی نسبت به ماه تیر با عدد ۴۵.2 کاهش شدیدتری داشته است، دومین کمترین مقدار را در ۴۶ ماهه گذشته در سری تعدیل شده به ثبت رسانده ‌است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد قطعی گسترده برق در کسب‌وکارها باعث ادامه کاهش فعالیت‌ها در مرداد ماه شده است. از سوی دیگر همچنان عدم تخصیص ارز و کمبود منابع مالی باعث شده تا بسیاری از شرکت‌ها به خصوص در بخش صنعت در تأمین مواد اولیه با مشکل مواجه باشند.
از سوی دیگر شاخص «میزان سفارش‌ها جدید مشتریان» در مرداد، پس از حذف اثر فصلی، معادل 46.9 برآورد شده است که برای چهارمین ماه متوالی از اردیبهشت ماه کاهشی روند کاهش داشته که این امر نشان می‌دهد کمبود نقدینگی طرف تقاضا در کاهش سفارش‌ها تأثیر داشته است.
در همین‌حال تقاضای خارجی نیز همچنان برای چهارمین ماه پیاپی و با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته است به طوری‌که شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در مردادماه عدد 46.8 را به ثبت رسانده‌است. به عقیده فعالان اقتصادی مراسم اربعین و محدودیت در مرزها برای نقل و انتقال کالاهای تجاری، در کاهش صادرات به عراق به عنوان یکی از مقاصد اصلی صادرات محصولات صنعتی کشور تاثیر داشته است.
از میان سایر شاخص‌ها بررسی صورت گرفته نشان می‌دهد «میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی» هم پس از حذف اثر فصلی 47.7 کاهش داشته و نسبت به ماه قبل با شدت بیشتری کاهش داشته و کمترین مقدار 45 ماهه را به ثبت رسانده است. برآوردها نشان می‌دهد به دلیل فشار هزینه‌های زندگی و عدم تناسب آن با حقوق و دستمزد، نیروی کار انگیزه‌ای برای ماندن در شرکت‌ها را ندارند و از طرف دیگر به دلیل قطعی‌های برق، عدم تخصیص ارز مواد اولیه و کاهش تقاضا، تولید کاهش داشته و بسیاری از شرکت‌ها تعدیل نیرو داشته‌اند.
با توجه به این گزارش می‌توان گفت شاخص «قیمت محصولات تولیدشده و خدمات ارائه شده» هم در این ماه 58.1 به دست آمده ‌است که بیشترین مقدار 8 ماه اخیر را ثبت کرده است. افزایش نرخ ارز طی ماه‌های گذشته و عدم تخصیص ارز بر افزایش قیمت شرکت‌ها تأثیر گذار بوده است، اگرچه بعضاً به دلیل رکود در تقاضا و به منظور تقویت تقاضا افزایش قیمت‌ها را تاکنون اعمال نکرده‌اند.
شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در مرداد ماه پس از حذف اثر فصلی، 46.9 به دست آمده‌است که برای چهارمین ماه پیاپی کاهشی است و در 19 ماه گذشته دومین کمترین میزان خود را به ثبت رسانده‌است. فروش در مرداد ماه با شدت بیشتری در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته است. به نظر می‌رسد تداوم کاهش سطح تقاضای داخلی متأثر از کمبود نقدینگی و کاهش تقاضای صادراتی باعث شده تا همچنان فروش شرکت‌ها همچنان در سطوح پایین باقی بماند.
شاخص «مقدار تولید محصولات» در مرداد ماه پس از تعدیل فصلی 50.5 محاسبه شده است و در محدوده مرزی 50 قرار دارد. بسیاری از شرکت‌ها شرایط را مشابه ماه قبل ارزیابی کرده‌اند، اگرچه شاخص تعدیل نشده 43.7 ثبت شده است. به عقیده اکثر فعالان بخش صنعت، قطعی‌های مکرر برق (بیش از دو روز در هفته) که از یک سو منجر به تعطیلی بخش تولید و از سوی دیگر باعث آسیب به مواد اولیه و دستگاه‌ها شده و شرکت‌ها همچنان در سطوح بسیار پایین ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کنند، از طرفی مشکلات زنجیره تأمین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضای مشتریان نیز بر تداوم کاهش تولید بنگاه‌ها افزوده‌است. مقایسه ارقام تعدیل فصلی نشده (43.7) و تعدیل فصلی شده (49.9) شاخص «مقدار تولید محصولات» بخش صنعت در ماه مرداد نشان‌دهنده این نکته مهم و نگران‌کننده است که در سال‌های اخیر، علاوه بر تعطیلات تابستانی برخی صنایع، قطعی برق نیز به عنوان یکی از عوامل محدود کننده رشد بخش صنعت در ماه‌های مرداد، به یک الگوی تکرار شونده معنادار تبدیل شده است و تأیید کننده مزمن شدن این مشکل است.

شاخص مدیران خرید بخش صنعت
بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص بخش صنعت هم در مرداد‌ماه روند خوبی نداشته و این بخش هم در رکود بسر می برد. براساس ارزیابی‌های صورت گرفته در میان شاخص‌های بخش صنعت، شاخص «میزان سفارش‌ها جدید مشتریان» که یکی از معیار‌های مهم در این بخش محسوب می‌شود در مردادماه پس از تعدیل فصلی، معادل 51.4، برآورد شده است. اگرچه بر اساس وضع موجود، شاخص تعدیل نشده با مقدار 44.4 نشان دهنده تداوم رکود در تقاضای مشتریان ناشی از کمبود نقدینگی طرف تقاضا است.
وضعیت شاخص «موجودی مواد اولیه» در مرداد ماه، هم پس از تعدیل فصلی، معادل 48 برآورد شده است و برای ششمین ماه پیاپی کاهشی بوده است اگرچه شیب کاهش در مقایسه با ماه قبل ملایمتر بوده است، اما همچنان تداوم عدم تخصیص ارز به بخش تولید و کمبود منابع مالی برای تأمین مواد اولیه کارخانه‌ها را در زنجیره تأمین مواد اولیه را با مشکل روبرو کرده است.
از سوی دیگر شاخص «میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی» در مردادماه 49.9 به دست آمده‌است که برای دومین ماه متوالی کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد. از طرفی برخی از شرکت‌ها به دلیل کاهش فعالیت‌ها کاهش در اشتغال نیروی انسانی را داشته‌اند و از طرف دیگر با بالارفتن فشار هزینه‌ها، عدم انگیزه نیروی کار به ماندن و اشتغال در بخش تولید بسیار زیاد شده است.
یکی دیگر از شاخص‌های اثرگذار در بخش صنعت به «موجودی محصول نهایی در انبار» بر‌می گرده، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در مردادماه، پس از تعدیل فصلی، عدد این شاخص معادل 46.5 برآورد شده است، این شاخص که با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته، کمترین مقدار 19 ماهه اخیر را به ثبت رسانده‌ است. قرار گرفتن موجودی انبار برای سومین ماه پیاپی کمتر از محدوده 50 بیانگر این موضوع است که با توجه به تداوم قطعی برق، کاهش تولید و همچنین مشکلات زنجیره تأمین مواد اولیه، شرکت‌ها برای تأمین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌اند.
از سوی دیگر شاخص «میزان فروش محصولات» در مرداد، پس از حذف اثر فصلی معادل، 50 برآورد شده است، نشان‌دهنده این نکته است که به عقیده اکثر فعالان اقتصادی شرایط مشابه ماه قبل بوده است و از آنجا که در ماه قبل شرکت‌ها با کاهش فروش ناشی از کاهش تقاضای داخلی و خارجی روبرو بوده‌اند در این ماه نیز همچنان فروش در رکود است. همچنین شاخص میزان فروش محصولات قبل از تعدیل فصلی 43.0 بدست آمده‌است که بیانگر آن است که شرکت‌ها با کاهش فروش روبرو بوده‌اند اگرچه شدت کاهش فروش نسبت به خرداد ماه ملایمتر بوده است. اما میزان فروش در این ماه در همه رشته فعالیت‌های صنعت به غیر از صنایع غذایی با کاهش همراه بوده است.